EN
Alerji Besin İntoleransı ve Beslenme
Bir gıda alerjiniz varsa, vücudunuzun bağışıklık sistemi bazı gıdalara olağandışı bir tepki vererek negatif ve bazen çok tehlikeli fiziksel semptomlara yol açar. Besin intoleransları, bir bağışıklık sistemi reaksiyonundan kaynaklanmaz ve daha yaygın olma eğilimindedir. İstatistiklere göre her 100 kişiden neredeyse ikisinde gıda alerjisi var ve yaklaşık beş yetişkinden biri gıda intoleransı olduğunu bildiriyor.
Gıda intoleransı, gıda alerjisi ve aşırı besin duyarlılığı da dahil olmak üzere vücudun belirli gıda türlerine karşı olumsuz tepkisini tanımlamak için kullanılan birçok farklı isim vardır. Bu isimler genellikle gıda alerjisi veya gıda intoleransının ne olduğu konusunda kafa karışıklığına ve yanlış anlaşılmaya yol açabilir. Bu karışıklık daha sonra insanların güvenilmez kaynaklardan bilgi ve tavsiye almasına neden olabilir.
Alerji mi, intolerans mı?
Besin alerjisi, bağışıklık sisteminin neden olduğu bir reaksiyondur. Semptomlar hafif ile şiddetli arasında değişebilir ve bağırsakları, cildi, nefes alma yeteneğini veya vücudun dolaşım sistemini etkileyebilir.
Gıda intoleransı daha yaygındır, ancak teşhis edilmesi zor olabilir. Gıda intoleranslarına bir bağışıklık sistemi reaksiyonu neden olmaz. Bunun yerine, birkaç saat hatta günler sürebilen hoş olmayan semptomlarla sonuçlanan bir dizi faktörden kaynaklanırlar.
Gıda Alerjisi
Gıda alerjisi, bağışıklık sisteminin belirli gıdalara tepki vermesidir. Genellikle hafif olsalar da daha şiddetli ve bazı durumlarda yaşamı tehdit edici olabilirler. Bağışıklık sistemi yanlışlıkla besini bir tehdit olarak algılarsa, bir takım kimyasalları serbest bırakır.
Kimyasallar salındığında semptomlar gelişir. Bir gıda alerjisinin belirtileri arasında boğazda, ağızda veya kulaklarda kaşıntı, kızarıklık (veya kurdeşen), kusma ve yüzde, dudaklarda veya dilde şişme bulunur.
Hemen hemen her yiyecek reaksiyona neden olabilir ve insanlar farklı yiyeceklere farklı tepkiler verir. Yine de, özellikle çocuklarda yaygın olarak alerjiye neden olduğu bilinen bazı gıdalar vardır. Yaygın alerjenler arasında süt, yumurta, yer fıstığı, balık ve kabuklu deniz ürünleri bulunur.
IgE gıda alerjisi ve IgE olmayan gıda alerjisi
Alerjik reaksiyonlar, bağışıklık sistemi içindeki iki anahtar yanıttan oluşur. Birincisi, kan dolaşımında dolaşan immünoglobulin E (IgE) olarak bilinen bir antikorun üretilmesidir. İkinci yanıt, vücut dokusunda meydana gelen ancak alerjik reaksiyon bölgelerinde yaygın olan mast hücresidir.
Çocukların, özellikle üç yaşından küçüklerin, yetişkinlere göre alerjik reaksiyona girme olasılığı daha yüksektir. Buna genellikle IgE olmayan gıda alerjisi olarak bilinen başka bir gıda alerjisi türü neden olur.
Anafilaktik Şok
Anafilaksi veya anafilaktik şok, ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir alerjik reaksiyondur. Vücudun birçok bölgesini etkileyebilir. Hasta nefes almada güçlük, baş dönmesi ve dudaklarda, boğazda ve ellerde şiddetli şişlik yaşayabilir.
Anafilaksi öyküsü olan kişiler, reaksiyonu tedavi etmek için kullanılan anti-alerji ilacı olan bir otomatik adrenalin enjektörü taşıyabilir. Bu, dış uyluk kasına enjekte edilmeli ve beş ile 10 saniye yerinde tutulmalıdır. Reaksiyon yaşayan kişi otomatik enjektör taşıyor olsa bile, her zaman tıbbi bir acil durum olarak kabul edilmelidir. Sizin veya bir başkasının reaksiyon gösterdiğinden şüpheleniyorsanız, mümkün olduğunca çabuk bir ambulans çağırmanız önemlidir. Bu yaşamı tehdit edici olsa da hızlı ve etkili bir şekilde tedavi edilirse çoğu kişi tam olarak iyileşir ve uzun vadeli herhangi bir komplikasyon veya yan etki yaşamaz.
Önleme
Bir gıda alerjisini/gıda intoleransını yönetmenin en etkili yollarından biri, şüpheli gıda alerjeni/tetikleyicisi/glüteni içeren gıdayı belirlemek ve daha sonra bunlardan kaçınmaktır. Bazı bileşenler (örneğin buğday, fındık ve süt) birçok tarifte ve mağazadan satın alınan ürünlerde bulunduğundan, bu zor olabilir. Ne yediğinizi yönetmenin bir yolu da gıda etiketlerini okumaktır. Fırın, kafe veya pub gibi mekanlarda ambalajsız satılan gıdalar için alerjen bilgisi yazılı veya sözlü olarak sağlanmalıdır.
Hala emin değilseniz, destek ve tavsiye için bir beslenme uzmanıyla iletişime geçmenizde fayda var. Beslenmenizde herhangi bir köklü değişiklik yapmadan önce, bir tıp uzmanıyla konuşmak önemlidir.
Alerji Testi
Alerjik bir reaksiyondan muzdarip olduğunuzdan şüpheleniyorsanız, derhal aile hekiminizi ziyaret etmelisiniz. Tam ve ayrıntılı bir tıbbi öykü alacaklar ve mümkünse uygun testleri ayarlayacaklardır. Alerjenler belirlendikten sonra, doktorunuz tedavi önerebilecektir. Alerji testi yapamazlarsa, daha fazla değerlendirme için sizi bir alerji kliniğine sevk edebilirler.
Tepkinize ve alerjinizin türüne bağlı olarak yapabileceğiniz bir dizi alerji testi vardır. Semptomları hızlı bir şekilde geliştirirseniz (bir IgE gıda alerjisi) size bir kan testi veya deri testi yapılabilir. Belirtileriniz saatler veya günler içinde gelişirse (IgE dışı) genel olarak bir gıda eliminasyon diyetine geçmeniz tavsiye edilir.
Gıda Eliminasyonu
IgE olmayan bir alerjik reaksiyona sahip olduğunuzdan şüpheleniliyorsa, gıda eliminasyon diyetine tabi tutulabilirsiniz. Bu, şüpheli gıdanın, gıda yavaşça yeniden verilmeden önce iki ile altı hafta boyunca beslenme düzeninizden çıkarılmasını içerecektir.
Tetikleyici gıda belirlendikten sonra, onu beslenme düzeninizden çıkarmalısınız. Bununla birlikte, herhangi bir eliminasyon diyetine başlamadan önce, tetikleyici gıdayı nasıl değiştireceğinizi açıklayacak bir beslenme uzmanına danışmanız önemlidir. Yeni diyetinizin tüm temel besinleri sağlaması gerektiğinden, sizin için kişiselleştirilmiş, dengeli bir diyet planı tasarlayacaklardır.
Gıda intoleransı
Bir gıda alerjisinden daha yaygın olmasına rağmen, intoleransı teşhis etmek kolay değildir. Yaşamı tehdit etmese de semptomlar kişinin kendini iyi hissetmemesine ve günlük yaşama müdahale etmesine neden olabilir. Gıda intoleransı reaksiyonları bağışıklık sistemini içermez ve bu nedenle birçok gıda intoleransının nedenleri belirsizdir. Semptomlar genellikle gecikir, saatler sonra ortaya çıkar ve bazen birkaç gün sürer. Gıda intoleransı ile ilişkili semptomlar genellikle ishal, şişkinlik, kabızlık ve egzama gibi cilt problemleri gibi bağırsaklarla ilgilidir. Gıda intoleransı olan kişilerin birden fazla semptom yaşaması yaygındır, ancak bunların hepsi tanınabilir değildir. İnsanlar baş ağrısı ve uyuşukluk gibi spesifik olmayan semptomlar yaşayabilir.
Birden fazla yiyeceğe karşı toleranssız olmak mümkün olduğundan, gıda intoleransının kronik hastalıkların nedeni olup olmadığını ve hangi gıdaların sorumlu olduğunu belirlemek zor olabilir. Gıda intoleransı birçok faktörden kaynaklanabilir. Bazı yaşam tarzları, vücudun belirli bir yiyeceğe nasıl tepki vereceğini etkileyebilir. Yaşam tarzınızın veya yeme alışkanlıklarınızın bir faktör olabileceğinden şüpheleniyorsanız, profesyonel tavsiye alabilirsiniz. Bir beslenme uzmanı, semptomlara neden olabilecek gıdaları tanımak ve bunlardan nasıl kaçınabileceğiniz konusunda önerilerde bulunmak için sizinle birlikte çalışabilir.
Besin Duyarlılığı Türleri
Herhangi bir gıda türü potansiyel olarak vücutta olumsuz bir reaksiyona neden olabilirken, diğerlerinden daha yaygın olarak reaksiyona neden olan bazı gıdalar vardır. Bireyler laktoz intoleransı, glüten intoleransı ve buğday intoleransı yaşayabilir. Diğerleri, kafein gibi doğal olarak oluşan gıda bileşiklerine karşı duyarlılık yaşayabilir.
Çölyak hastalığı, bireyin protein olan glütene karşı toleranssız olmasına neden olan otoimmün bir hastalıktır. Semptomların ve yan etkilerin şiddeti kişiden kişiye değişir, ancak yaygın semptomlar karın ağrısı, ishal ve şişkinliği içerir. Bazı durumlarda semptomlar çok hafif olabilir. Bu genellikle durumun teşhis edilmemesine veya bir gıda intoleransı veya başka bir sindirim bozukluğu olarak yanlış teşhis edilmesine yol açar.
Alerji – Besin İntoleransı İçin Yardım Almak
Sizin veya tanıdığınız birinin gıda alerjisi, gıda intoleransı, çölyak hastalığı veya glüten duyarlılığı olduğundan şüpheleniyorsanız, doktorunuzdan teşhis almanız önemlidir.
Nitelikli bir beslenme uzman , belirtilerinize neden olan gıdaları anlamanıza ve bir dışlama ve yeniden başlama diyetinin başarılı bir şekilde uygulanmasında size yardımcı olabilir. Beslenme gereksinimlerinizi karşılayan sağlıklı, dengeli bir diyet sürdürürken semptomları önlemek için doğrulanmış alerjenden nasıl kaçınacağınız konusunda size tavsiyelerde bulunacaklardır.
Gıda Alerjisi Diyeti
Kalifiye bir beslenme uzmanının gözetimi altında yapılmadığı takdirde, herhangi bir dışlama/eliminasyon diyetinin uygulanması çok tehlikeli olabilir. Bunun nedeni, özellikle ana besin grupları hariç tutulduğunda, hayati besin maddelerini kaçırma riskinden kaynaklanmaktadır. Örneğin buğday ve süt ürünlerini gereksiz yere beslenme düzeninden çıkarmak uzun vadede besin eksikliklerine yol açabilir.
Yazar: Ecem Özdilkural