İnsülin Direnci

İnsülin Direnci Nedir?

İnsülin direnci, hücrelerinizin insülin almaya “direndiği” bir durumdur. İnsülin pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Glikozun (veya şekerin) enerji için kullanıldığı kas, yağ ve karaciğer hücrelerine girmesine izin verir.

Hücreleriniz insülinin etkilerine karşı daha az duyarlı ve insüline dirençli hale geldiğinde, kanınızda glikoz birikir ve hücreler tarafından daha az emilir. Fazla şekeri kan dolaşımından hücrelerinize almak için pankreas insülin üretimini artırır. İlk başta insülindeki artış kan şekeri sorunlarını ortadan kaldırabilir, ancak sonunda hücreler yıpranır ve kan şekeri yükselir. Bu da prediyabet, diyabetes mellitus ve hatta kalp hastalığı ve görme kaybı gibi bir dizi soruna yol açar.

İnsülin nedir?

İnsülin, kan şekerini yani glikozu düzenlemeye hizmet eden bir hormondur.

Şeker, yediğiniz yiyeceklerden kan dolaşımına girer ve şakışına yanıt olarak, pankreas insülin yapar. Vücut en iyi şekilde çalıştığında, insülin hücrelerinizdeki insülin reseptörlerine bağlanır ve hücrelerin daha sonra enerji için kullanıldığı yerde glikozu almasına yardımcı olur. Fazla glikoz, öğün aralarında olduğu gibi, glikoz seviyeleri düşmeye başladığında vücuda salınana kadar karaciğerde verimli bir şekilde depolanır.

İnsülin, kan şekeri düzeylerini kontrol etmenin yanı sıra, vücudunuzun hücrelerinin amino asitleri ve yağ asitlerini almasına da yardımcı olur. Amino asitler vücudun protein oluşturması için gereklidir ve yağ asitleri hücrelerin ve dokuların normal şekilde çalışmasına yardımcı olur.

İnsülin direnci ne anlama geliyor?

İnsülin direnci, hücrelerinizin pankreasınızın doğal olarak ürettiği insüline dirençli veya daha az duyarlı hale geldiği bir durumdur.

Vücudunuzun neden insüline direnmeye başladığı tam olarak açık değil. Ancak meydana geldiğinde, glikoz olması gerektiği gibi emilmez, bu nedenle kan dolaşımında normalden daha yüksek glikoz seviyeleri kalır. Yükselen kan şekerlerine yanıt olarak pankreas, glikozu hücrelere sokmak için insülin üretimini artırır. Artan insülin üretimi, bir süreliğine kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilir; bu nedenle insülin direnci genellikle semptom üretmez. İnsülin direnci ve diyabet öncesi erken teşhis ve tedavi edilirse, insülin direnci asla diyabete yol açmayabilir. Ancak insülin direnci azalmadan devam ettiğinde, pankreastaki insülin üreten hücreler sonunda düzgün çalışmayı durdurur ve prediyabet ve Tip 2 diyabet gibi pankreasınızın ya yeterli insülin üretmediği ya da vücudun bunu etkili bir şekilde kullanmadığı durumlar ortaya çıkar. Buna karşılık, Tip 1 diyabet genel olarak pankreasın hiç insülin üretmediği kalıtsal bir durumdur.

İnsülin direnci nedenleri ve risk faktörleri

İnsülin direncinin nedenlerini kimse tam olarak bilmese de risk faktörlerinden bazıları şunlardır;

Aile öyküsü: Ailede insülin direnci ve diyabet de dahil olmak üzere metabolik bozukluk öyküsü, sizi de bu tip koşulları geliştirme riskine sokar.

Obezite: Obezitenin neden insülin direncine yol açabileceği tam olarak açık değil, ancak obezitenin vücutta düşük dereceli ancak yaygın inflamasyona neden olduğu düşünülüyor. Özellikle dikkat edilmesi gereken nokta, “merkezi” yağ veya karnınızın çevresinde toplanan yağlardır. Bu tip yağ, inflamatuar süreçleri modüle eden proteinler olan sitokinler üretir. Ayrıca insülinin olması gerektiği gibi çalışmamasına da neden olabilirler.

Fiziksel hareketsizlik: Sedanter olmak diyabet, kalp hastalığı ve bazı kanser riskinizi artırabilir. Yine, hareketsizliğin insülin direncini neden etkilediği tam olarak açık değil, ancak sitokinler ve onların inflamatuar yanıtı ile ilgisi olabilir.

Yaş: Bazı teoriler, yaşlı bireylerin aşırı kilolu veya obez olma, fiziksel olarak daha az aktif olma ve insülinle ilgili sorunlara yol açan bozulmuş hücre fonksiyonuna sahip olma olasılığının daha yüksek olabileceği gerçeğini içerir.

Polikistik over sendromu (PKOS): Uygun hormon dengesi olmadan, PKOS’lu kadınlar yumurtlama, adet görme ve hamile kalma sorunları yaşarlar. Ayrıca insülini düzenleyen problemler geliştirirler. PKOS’lu kadınların %70 kadarında insülin direnci vardır ve bu nedenle kanlarında dolaşan çok fazla insülin vardır.

Gestasyonel diyabet: Hamilelik sırasında meydana gelen hormonal değişiklikler ve kilo alımı sayesinde, birçok kadın hamileliğin sonlarında bir dereceye kadar insülin direnci geliştirir. Bununla birlikte, gebe kalmadan önce insülin direnci yaşadıysanız, tam gelişmiş gestasyonel diyabet geliştirme şansınız daha da yüksektir.

İnsülin direnci belirtileri

Vücut, en azından başlangıçta, hücrelerin insülini emme yeteneğinin azalmasını telafi etmek için oldukça etkili bir iş yaptığından, insülin direncinin semptomları, tam teşekküllü diyabete ilerleyene kadar genellikle ortaya çıkmaz.

İnsülin direnci mutlaka dışa dönük semptomlar üretmese de, bozukluğunuz olabileceğini gösteren bazı durumlar vardır. Aşağıdaki beş özellikten herhangi üçüne sahip olan bir bireyde insülin direncinden şüphelenilmelidir;

• Geniş bir bel çevresi
• Hipertansiyon/yüksek tansiyon
• Yüksek trigliserit seviyeleri
• Düşük seviyelerde yüksek yoğunluklu lipoproteinler (düşük HDL). HDL, “iyi” kolesterol olarak bilinir.
• Yüksek açlık kan şekeri
• Herhangi bir diyabet belirtisi varsa, acil tıbbi tedavi görmekten çekinmeyin. Yukarıda bahsedilen durumlara ek olarak, diğer semptomlar şunları içerir;
• Bulanık görüş
• Ellerinizde ve ayaklarınızda uyuşma veya karıncalanma
• Yavaş iyileşen yaralar ve kesikler
• Yorgun hissetmek
• Normalden daha fazla enfeksiyon

İnsülin direnci teşhisi

İnsülin direncini teşhis etmek için doktorunuz ailenizin tıbbi geçmişini soracak ve kilonuzu ve tansiyonunuzu değerlendirecektir. Kesin bir tanı koymak için doktorunuz genellikle sekiz saat veya daha fazla aç kaldıktan sonra bir kan testi isteyecektir (çünkü yiyecekler kan şekerinde ani yükselmelere neden olabilir). Açlık plazma glikoz testi olarak da adlandırılan bu kan testi, kanınızda ne kadar glikoz olduğunu ölçecektir. 100 mg/dl’nin üzerindeki herhangi bir şey, insülin direncini ve hatta prediyabet veya diyabetin kendisini işaret edebilir.

İnsülin direnci genellikle yüksek kolesterol ile ilişkili olduğundan, doktorunuz aynı kan örneğiyle kolesterol seviyenizi de test etmek isteyebilir. İnsülin direnci, Tip 2 diyabetin yanı sıra kalp krizi ve felç gibi kardiyovasküler hastalıkların gelişmesine yol açabilir. Pankreas beta hücreleri veya insülin üreten hücreler, insülin direncini telafi etmeye çalışmak için daha çok çalışırlar. Bununla birlikte, sonunda beta hücreleri yeterince başarısız olur ve böylece hiperglisemi [yüksek kan şekeri] ve Tip 2 diyabet gelişir. Artan serbest yağ asitleri ayrıca koroner veya karotis arterlerde daha fazla plak oluşumuna katkıda bulunarak kalp krizlerine ve felçlere yol açabilir.

İnsülin direnci nasıl tersine çevrilir?

İnsülin direnci tersine çevrilebilir ve en etkili yol yaşam tarzı değişiklikleridir;

Doğru beslenin: Vücut kitle indeksi (VKİ) ve belirli yaşam tarzı faktörleri gibi şeyleri ayarladıktan sonra bile bitki bazlı bir beslenmeye bağlı kalmanın insülin direnci geliştirme riskini azalttığı bilinmektedir.

Gerekirse kilo verin: Mütevazı bir kilo kaybının bile aşırı kilolu bireylerde insülin direncini azaltması mümkündür. Bu nedenle fazla kiloluysanız kilo vermeye çalışın ya da bir uzmandan destek alın.

Egzersiz yapmak: Araştırmalar, tek bir aerobik egzersiz seansının insülin direncini 72 saate kadar %50 oranında iyileştirebileceğini gösteriyor. Haftada önerilen 150 dakikalık orta yoğunlukta fiziksel aktiviteyi hedefleyin.

Sigarayı bırakın: Daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemenize rağmen hala insülin direnciniz varsa sigara içmeyi bırakmanız daha sağlıklı olacaktır.

Yazar: Aleyna Nur Eraslan

Aleyna Nur Eraslan