Yeme Davranış Bozukluklarında Beslenme

Yeme bozuklukları, özellikle kadınlar arasında yaygındır. Anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza en çok bilinen yeme davranış bozukluklarıdır. Diğerleri ise tıkınırcasına yeme bozukluğu, pika ve ruminasyon bozukluğudur.

Anoreksiya nervoza, düşük vücut kilosuna, kilo alma korkusuna ve çarpık bir vücut imajına yol açan kısıtlı gıda alımı ile karakterizedir. Hastaların yaklaşık yarısında eşzamanlı bulimik semptomlar gelişir ve amenore yaygındır.

Bulimia nervoza, tekrarlayan tıkınırcasına yeme atakları ve kilo alımını önlemeye veya kilo kaybına neden olmaya yönelik, örneğin kendi kendine kusma veya müshil kullanımı gibi uygunsuz telafi edici davranışlarla karakterizedir. Vücut kilosu genellikle normaldir ve hastalarda genellikle cilt kuruluğu, düşük tansiyon ve artmış kalp hızı görülür.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, uygunsuz telafi edici davranışlar olmaksızın tekrarlayan tıkınırcasına yeme atakları ile karakterizedir.

Önemli morbidite ve mortalite, osteoporoz, elektrolit ve metabolik anormallikler, elektrolit dengesizliklerinin neden olduğu aritmiler dahil kalp rahatsızlıkları, gastrointestinal fonksiyon bozukluğu, diş erozyonu ve kısırlık dahil olmak üzere şiddetli veya uzun süredir devam eden yeme bozuklukları ile ilişkilidir. Osteoporoz, diş erozyonu, uygun tedavi ve kilo alımı ile bile çoğu zaman tedavi edilemez. Hastaların yarısından fazlasında depresyon, anksiyete ve obsesif-kompulsif bozukluk gibi eşlik eden psikiyatrik bozukluklar mevcuttur.

Risk faktörleri

Yeme bozukluğu vakalarının yaklaşık %90’ı kadınlarda görülür ve başlangıç genel olarak geç ergenlik ve erken yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. Ek risk faktörleri şunları içerir;

Obezite veya diyet geçmişi: Obezite öyküsü, yeme bozuklukları için artan risk ile bağlantılıdır. Ergenliğin ortasında diyet yaptığını bildiren ergenlerin yeme bozuklukları geliştirme olasılığı önemli ölçüde daha yüksektir.

Aile geçmişi: Birinci derece akrabalarında yeme bozukluğu olan kadınların, kendilerinin yeme bozukluğu geliştirme olasılığı 10 kat daha fazladır. Yeme bozuklukları da ailede depresyon öyküsü ile ilişkilidir.

Psikiyatrik geçmiş: Depresyon, madde kullanımı, cinsel istismar, kilo memnuniyetsizliği ve düşük benlik saygısı içeren öyküler, yeme bozuklukları için daha yüksek risk ile bağlantılıdır.

Yeme Davranış Bozukluklarında Tedavi

Elektrolit bozuklukları ve dehidratasyon dahil tıbbi komorbiditeler tedavi edilmeli ve mümkünse önlenmelidir. Tedavi, hastalığın ciddiyetine ve eşlik eden psikiyatrik sorunlara bağlı olarak değişir. Ağır malnütrisyon (vücut ağırlığı idealin %75’inden az), intihar düşüncesi, elektrolit bozuklukları, dehidratasyon, anormal hayati belirtiler, kardiyak aritmiler ve ayakta tedavi başarısızlığı için hastaneye yatış endikedir.

Vitamin ve mineral takviyesi gerekebilir. Yatarak veya ayakta yapılandırılmış bir beslenme programı, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının geri kazanılmasına yardımcı olabilir.

Psikoterapi, belirli yeme bozuklukları için tedavinin temel dayanağıdır. İlaç tedavisi çoğunlukla anoreksiya nervoza için etkisiz olduğundan, psikoterapi genellikle tercih edilen tedavi yöntemidir. Aile temelli terapi, anoreksik ergenlerde (yetişkinlerde değil) diğer terapötik yöntemlerden daha etkili görünmektedir. Yetişkinlerde, psikoterapinin hastaların %60’ına kadar anoreksik davranışları azalttığı bulunmuştur. Bununla birlikte, bilişsel-davranışçı terapinin etkilerinin daha sıkı bir değerlendirmesi, bu yöntemle tedavi edilen hastaların yalnızca %17’sinin tamamen iyileşmiş olarak kabul edilebileceğini göstermiştir.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerde, telafi edici davranış olmaksızın aşırı tıkınırcasına yeme, bilişsel-davranışçı terapi ve kişilerarası terapi ile karakterize edilen bir bozukluk tıkınırcasına yemeyi %48-98 oranında azalttı ve yaklaşık %60’lık yoksunluk oranları üretti.

Çoğu çalışma, bulimia nervoza hastaları için bilişsel-davranışçı terapinin ilaç tedavisinden daha etkili olduğunu göstermektedir. İlaç tedavisi ile psikoterapiyi birleştirmek, genel tedavi etkinliğini artırır.

Yeme Davranış Bozukluklarında Beslenme

Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu gibi yeme bozuklukları olan hastalarda beslenme tedavisi zorunludur. Beslenme uzmanlarının dahil olma derecesi, bozukluğun ciddiyetine bağlıdır. Örneğin, anoreksiya veya bulimia için tanı kriterlerinin tümünü olmasa da bazılarını karşılayan bireyler, daha net tanımlanmış ve ciddi bir yeme bozukluğu olan bir bireyle aynı ölüm riskiyle karşı karşıya olmayabilir. Benzer şekilde, ideal vücut kilosunun önemli ölçüde altında olan ve düzensiz elektrolit konsantrasyonlarına sahip olan anoreksiyanın “kısıtlayıcı” alt tipine sahip bireyler, tıkınırcasına yeme alt tipi ile başvuran anoreksik bireylere kıyasla, yaşamı tehdit eden aritmiler açısından daha büyük risk altındadır.

Yeniden Besleme: Özellikle kilosu önemli ölçüde düşük olan kişilerde elektrolitler dikkatle izlenmeli ve yavaş yavaş ve aşamalı olarak yeniden beslenmeye başlanmalıdırBulimia nervoza hastalarının %14’ünde hipokalemi bildirilmiştir ve diüretik kullanımı, kusma veya aşırı su alımı hiponatremi oluşturabilir. Hastalar genellikle açlığı bastırmak için aşırı su tüketir veya tıbbi randevularda kilo kontrolleri sırasında yanlış kilo dengesi izlenimi verir. Hastalar agresif bir şekilde beslenir ve rehidrate edilirse, potansiyel olarak aritmiler, solunum yetmezliği, rabdomiyoliz, nöbetler, koma, kalp yetmezliği, halsizlik, hemoliz, hipotansiyon, ileus, metabolik asidoz ve ani ölümü içeren hipofosfatemi kaynaklı yeniden besleme sendromu oluşabilir. Yüksek sodyum alımı, sıvının aşırı genişlemesi riskini artırır.

Kilo alımı, anoreksik hastalar için nihai bir hedef olsa da, ilk yeniden besleme sırasında kaloriler proteine ikincil olmalıdır.  Kilo restorasyonu sırasında hiperkalorik bir diyet ihtiyacına ek olarak, kanıtlar, anoreksiya nervozalı bireylerin kilolarını korumak için eşleştirilmiş kontrollerden günde 200-400 kaloriye ihtiyaç duyduğunu göstermektedir.

Duygusal destek: Diyet seçimleri veya kilo alımı üzerindeki güç mücadelelerinden kaçınmak önemlidir. Yeme bozukluğu olan kişiler, yemek yemek derin bir kaygı yarattığı için genellikle tedavi programlarını bırakırlar.  Yeme bozukluğu olan hastalarla yapılan anketlerin toplu sonuçları, destek, anlayış ve empatik ilişkileri kritik derecede önemli olarak değerlendirdiklerini buldu. Psikolojik yaklaşımlar en yararlı olarak görülürken, yalnızca kiloya odaklanan tıbbi müdahaleler yardımcı olmadı. Hastaları iyileştirme (örneğin, tedaviye kaydolma veya kilo alma) konusunda taahhütte bulunmaya zorlamanın etkili olduğu gösterilmemiştir ve ters etki yapabilir. Hastaların yiyecekleri kısıtlamayı, çıkarmayı veya aşırı yemeyi bırakmaya hazır olup olmadığını değerlendirmek için kullanılan araçların, anoreksiya nervozalı hastalarda klinik sonucun iyi tahmin edicileri olduğu bulunmuştur.

Kısıtlayıcı olmayan vejetaryen veya vegan diyetler yeterli olabilir. Vejetaryen diyetleri uygulayan hastalar bu tercihi değiştirmeye zorlanmamalıdır. Birçok sağlıklı insan etten kaçınmayı veya tüm hayvansal kaynaklı ürünlerden kaçınmayı seçer ve bu seçimler birçok sağlık yararı sağlar. Yeme bozukluklarından mustarip insanlar da sıklıkla etten tiksindiklerini bildirirler. Ancak vejetaryenlik yeme bozukluklarına neden olmaz.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan hastalar için kilo verme tedavileri: Kilo vermeye yönelik hem diyet hem de davranışsal yaklaşımların etkileri üzerine yapılan araştırmalar, kilo verme tedavilerinin tıkınırcasına yeme sıklığını azalttığını göstermektedir. Bir zamanlar kilo verme girişimlerinin tıkınırcasına ataklardan önce geldiğinden şüphelenilse de, kilo kaybı için sağlanan yapılandırılmış yemek planları tıkınırcasına yiyenlere yiyecek alımı üzerinde daha fazla kontrol hissi verebilir.

Vitamin/mineral eksikliği: Anoreksiya nervoza hastalarının yarısından fazlası, diyet geçmişine göre değerlendirildiğinde D vitamini, kalsiyum, folat, B12 vitamini, çinko, magnezyum ve bakır eksikliği yaşamaktadır. Bu ve diğer besinlerin değiştirilmesi beslenme tedavisinin önemli bir parçasıdır. Özellikle çinkonun, kilo alımını artırarak ve kaygı ve depresyonu iyileştirerek anoreksiklerde iyileşme oranını arttırdığı bulunmuştur.

Kemik sağlığı: Düşük kalsiyum, D vitamini ve K vitamini alımı kemik mineral yoğunluğunu azaltabilir ve yeme bozukluğu hastalarını osteoporoz açısından çok yüksek risk altına sokabilir.  Kilo almanın kendisi anoreksiya nervozalı hastalarda kemik döngüsünü azaltır.