Renk Körlüğü, Testleri ve Tedavisi

Renk görüşünü rengin normal tanınması olarak tanımlayabiliriz. Bundan sorumlu olanlar, retinada bulunan ışığa duyarlı hücreler olan konilerdir. Renk, bu ışınların dalga boyuna göre bir cisim tarafından yansıtılan ve emilen ışık ışınlarının retinada oluşturduğu izlenimdir.

• Erkeklerin yüzde sekizi, retinanın renkleri doğru algılamasını engelleyen hücresel bir değişiklikten muzdariptir. Bu durum renk körlüğü olarak adlandırılır ve erkeklerde kadınlardan fazla görülür hatta nadiren kadınları etkiler.
• Renk körlüğü sorunları çoğunlukla, cinsiyete bağlı çekinik bir gen nedeniyle genetiktir, bu da kadınlarda çok nadir görülürken, yaklaşık 10 erkekten 1’inde bir tür renk körlüğü vardır.

İnsan gözü on bir milyon renk tonunu algılayabilir, bu renklerin algılanması, bir tür dalga boyunu veya diğerini soğuran nesnelerin özelliklerine, nesne tarafından emilmeyen dalga boylarını toplayacak fotoreseptörlerin soğurulmasına bağlı olacaktır.

Retina, gözün en iç tabakasıdır ve fotoreseptör dokudur. On katmandan oluşur ve görmenin farklı yönlerini almaktan sorumlu çok sayıda hücre türü içerir.

Bu zarda görmeyi mümkün kılan, ışık uyarılarını alan ve beyne ileten iki tip ana fotoreseptör hücre vardır. Bu reseptörler çubuklar ve konilerdir. Çubuklar gece görüşünden ve koniler renkli görüşten sorumludur.

Her biri belirli bir dalga boyuna karşılık gelen ışığı alan üç tip koni vardır:

1. uzun dalga boylarını algılayanlar kırmızı renge karşılık gelir,
2. orta uzunlukları algılayanlar yeşil renge karşılık gelir
3. ve kısa dalga boylarını algılayanlar mavi renge karşılık gelir.

Koniler uyarıldığında beyne giden ayrı sinyaller yayar ve orada bu sinyaller renk bilgisini algılayabilmemiz için entegre edilir.

Renk görme kişiden kişiye değişir. Ayrıca, üç ışının (kırmızı, yeşil, mavi) birleştiği oranlar farklı olduğunda ortaya çıkan çeşitli nüansları zorlanmadan algılayabilmelidir.

Ancak, bu ana renklerden sadece ikisinin karıştırılmasıyla görebildiği tüm tonlar birleştirilebiliyorsa ve üçüncü rengin eklenmesi gözle görülür bir fark yaratmıyorsa, renk algısı hatalıdır.

Sorun, bir grup koni eksik olduğunda veya karşılık gelen dalga boyuna uygun şekilde yanıt vermediğinde ortaya çıkar. Örneğin, kırmızı rengi iyi algılamazsanız, olgunlaştıkça turuncuya ve sonunda kırmızıya dönüşen yeşil domateslerde çok fazla renk değişikliği görmezsiniz.

Renk Körlüğü Nasıl Oluşur?

• Optik sinir hasar görürse ve konilerin beyne gönderdiği mesajı etkilerse renk körlüğü meydana gelebilir.
• Bazı sıtma ilaçları gibi bazı ilaç türlerinin bile renk algısını etkilediği bilinmektedir.
• Romatizmal hastalıklarda kullanılan bir ilaç (hidroksiklorokin) vardır ki renk körlüğüne neden olabilir.

Renk Körlüğü Çeşitleri

Bu hücrelerin konjenital kusurları, değişikliğin hangi pigmenti etkilediğine göre sınıflandırılabilir ve şöyle adlandırılır:

Protanopia: kırmızı pigmentin yokluğu.

Deuteranopia: yeşil pigmentin yokluğu.

Tritanopia: mavi pigmentin yokluğu.

Pigmentin mevcut olması ancak eksik olması durumunda

• protanomali,
• deuteronomali
• veya tritanomali olarak adlandırılacaktır.

Kişinin herhangi bir rengi (tek bir rengi görememe) algısında sıkıntı yaşanıyorsa buna akromatopsi denir.

1. Monokromat: Monokromatların sorunu, herhangi bir rengi ayırt etmedikleri için daha ciddidir. Monokromattan muzdarip kişiler kısaca renkli televizyonu siyah beyaz televizyon gibi görürler diyebiliriz.
2. Dikromat: Ancak, bu ana renklerden sadece ikisinin karıştırılmasıyla görebildiği tüm tonlar birleştirilebiliyorsa ve üçüncü rengin eklenmesi gözle görülür bir fark yaratmıyorsa, renk algısı hatalıdır. Buna dikromat denir.
3. Trikromat: Bununla birlikte, renk körlüğünden muzdarip olanların çoğu anormal trikromatlardır. Ayırt edebildikleri nüanslar, üç ana rengin karışımıdır, ancak bu renklerin tüm oranlarını yakalamazlar. Sorununuz buysa, TV’nizin rengini ayarladığınızda, başkalarının size “çok kırmızı” veya “fazla yeşil” göründüğünü söylemesi mümkündür.

Renk Körlüğü Testleri

Renk görüşünün değerlendirilmesine yönelik testler 4 tipte sınıflandırılabilir:

• Karışıklık testi
• Sınıflandırma testi (Protan ve Deutan testi) Test, renk körlüğünün türünü ve derecesini belirler.
• Eşleştirme testi
• Adlandırma testleri
• Tritan testi: Renk görme testi, diskromatopsi tipini ve derecesini teşhis eder. Test hızlı, objektif ve basittir. Testin süresi 1 ila 3 dakika arasındadır.

Bu testler monoküler olarak ve gerekirse görsel düzeltme ile gerçekleştirilir.

Bir kişinin renk körlüğü olup olmadığı nasıl anlaşılır?

• Çocuklarınızın renkleri iyi ayırt edemediğinden şüpheleniyor musunuz?
• Küçük çocuğunuzun renkleri tanımlamakta zorluk çektiğini mi fark ettiniz?

En yakın zamanda bir göz doktoruna başvurarak hangi türden bir renk körlüğüne sahip olduğunun bulunmasını sağlayarak bu bilgiler ışığında hayatına devam etmesine yardımcı olabilirsiniz.

Ishihara testi

Renk algısını kontrol etmenin en popüler yollarından biri Ishihara testidir. Dünyada bir asırdan fazla süredir bilinen en iyi renk körlüğü testidir. Her diskte gördüğünüz sayıları girmeniz gerekir.

• Muayene eden kişi, çocuğunuza birçok farklı tonda noktalarla dolu bir dizi kart gösterir. Noktalar arasında normal renk algısına sahip herkesin ayırt edebileceği şekiller ve sayılar vardır.
• Çocuğunuz hangi sayıyı gördüğünü söylemelidir.

Kartlardan birine baktığında kırmızıyı ayırt etmeyen çocuk “6”, yeşili ayırt etmeyen “9” görür, ancak çocuğunuz “96” rakamını görürse bu onun normal bir renk algısı olduğunu gösterir.

Çocukların okul gereçlerinde renk kullanımının artmasıyla, çocuğunuzun renk görme kusurlu olup olmadığını öğrenmek kolaylaşmıştır. Ancak, kalıtsal renk körlüğü şu anda değiştirilemez ve tedavi edilemez bir olgudur.

Renk Körlüğü Tedavisi

Bilinen bir tedavisi yoktur. Renk körlüğü olan kişilerin benzer renkleri ayırt etmesine yardımcı olabilecek özel gözlükler ve kontakt lensler vardır.

Alınacak Önlemler

Her durumda olduğu gibi bunda da erken teşhis çok önemlidir. Bu şekilde, renk körlüğü olan kişi

• karışıklığa neden olabilecek durumlara karşı uyarılabilir
• ve belirsiz renkler dışındaki faktörlere mümkün olduğunca adapte edilebilir.

Renk körlüğü olan biriyseniz, karar vermek için yalnızca renklere güvenmemeye çalışın. Beyin renk algısındaki kusurları telafi edebildiğinden, nesnelerin parlaklığına, konumuna ve şekline daha fazla dikkat ederek bilgilerinizi tamamlayın. Normal algıya sahip arkadaşlarınızdan ve akrabalarınızdan yardım istemekten çekinmeyin.

Çocuğum renk körü, ne yapabilirim?

• Çocuğunuz renk körüyse ona trafik ışıklarının anlamını öğretebilirsiniz. Göreceli konumu nedeniyle kırmızı diskin dur olduğunu gösteren ve yeşil diskin geç olduğunu belirten arasındaki farkı söyleyebilse de, her bir diskin farklı ışık yoğunluğunu yakalamasına yardımcı olabilirsiniz. Bu sayede yalnız olduğunda karanlıkta bile sinyalleri doğru yorumlayabilir.
• Yapmanız gereken işin türü gibi önemli kararlar alırken bu görme kusurlarının size getirebileceği dezavantajları göz önünde bulundurmak akıllıca olacaktır. Bunu çocuğunuza da anlatın. Bazı mesleklerde renk körlüğü ciddi bir sorumluluk doğurabilir. Örneğin birçok kimyager, eczacı, renkli yazıcı ve fotoğrafçı için dezavantajdır. İyi renk algısı, diş hekimlerine doğal dişlerle iyi uyum sağlayan yapay dişleri seçmeleri gerektiğinde çok yardımcı olur. Kasaplar ve gıda tedarik endüstrisinde çalışan diğer kişiler, renkleri ayırt etmede iyilerse, gıda durumundaki değişiklikleri daha iyi algılayabilirler. Ve bir hemşire veya doktor için renk körlüğü, hastalarını muayene ettiklerinde sağlık durumlarını teşhis etmeyi zorlaştırabilir.

Renkleri net bir şekilde ayırt edebilen kişi büyük bir avantaja sahiptir. Ne yazık ki, renk algınız sadece kısmi ise, çok dikkatli olmalısınız. Örneğin,

• gereksiz ilaçların,
• aşırı miktarda alkolün
• veya sigara içmenin renk algınızı bozabileceğini unutmayın.

Renk körlüğü ömür boyu süren bir durumdur. Çoğu insan emek ve dikkatle buna uyum sağlayabilir.

Yazar: Necdet Kaleli

Necdet Kaleli